Hội thoại DeepSeek tháng 12/2025 về việc lạm dụng lập luận thiếu căn cứ

1. Hói đáp 1
TNHS

Thời gian qua, có một số người đăng  bài trên  các nền tảng mạng  xã  hội  YouTube, Tiktok, Face,... đã có các lập luận có  tính  chất  thao  túng  tâm  lý  bạn  đọc  với  mục  đích  nào  đó, chúng  ta có  thể cho  là họ "nguỵ  biện", "lùa  gà", "thao  túng". Như  họ đưa ra luận  điểm thiếu cơ sở lý luận và thực tiễn, thiếu  cách  tiếp  cận  khoa  học, thiếu  lối  tư  duy  có  tính  hợp  lý , thuyết  phục, nhưng  họ  có  các  cách  thức  dẫn  dắt, thể hiện nào đó mà trong cuộc sống thực tế ở một khía cạnh nào đó thì dường  như  vậy  và họ đã lợi  dụng điều này. Đại  loại  như  họ  nói  rằng việc gì phải cố  gắng nỗ lực học tập, nghiên  cứu  vì  học  tập, nghiên  cứu cho lắm thì lại  đi làm thuê cho người học  tập chẳng ra gì hay  thậm  chí họ  đặt vấn đề bằng cách hỏi  như  là  điều  chắc  chắc  là  tại  sao  những người học dốt thì ra  đời làm ông chủ mấy người học giỏi; nói  chung họ bằng  những  cách  lập  luận  thiếu  cơ  sở  lý  luận  và thực tiễn đã thực hiện việc thao túng người khác. Bạn  có  bình  luận  gì  về vấn đề này.
 

DeepSeek

Đây là một vấn đề nghiêm trọng và phổ biến trong môi trường mạng hiện nay. Các lập luận kiểu này thường có một số đặc điểm và mục đích rõ ràng, và chúng ta cần nhận diện để không bị ảnh hưởng.

1. Bản chất của các lập luận này:

• Ngụy biện (Fallacy): Họ sử dụng các ví dụ cá biệt, ngoại lệ (như "người học dốt làm sếp, người giỏi đi làm thuê") để khái quát hóa thành một chân lý phổ quát, bỏ qua số đông và các yếu tố khác như kỹ năng mềm, cơ hội, may mắn, hoàn cảnh gia đình.
• Kích động cảm xúc: Thay vì dùng logic và bằng chứng, họ nhắm vào sự bất mãn, lười biếng, hoặc tâm lý "muốn thành công nhanh mà không cần nỗ lực" của một bộ phận người nghe.
• Tạo ra một thế giới quan sai lệch: Họ xây dựng một thực tại song song, nơi nỗ lực học tập, nghiên cứu là vô ích, từ đó phá vỡ động lực cốt lõi của sự tiến bộ cá nhân và xã hội.

2. Mục đích có thể có của người đăng:

• Câu view, tương tác: Những tuyên bố gây sốc, trái ngược với lẽ thường dễ thu hút sự chú ý, tranh cãi, từ đó tăng lượt xem và doanh thu quảng cáo.
• Tuyên truyền một tư tưởng tiêu cực hoặc lệch lạc: Nhằm làm suy yếu niềm tin vào giá trị của tri thức, giáo dục, và sự chăm chỉ - những nền tảng của sự phát triển bền vững.
• "Lùa gà" (Grooming): Tạo ra một cộng đồng người nghe dễ bị ảnh hưởng, mất phương hướng, từ đó có thể dẫn dắt họ theo các hành vi khác như mua khóa học "làm giàu nhanh", ủng hộ các quan điểm chính trị cực đoan, hoặc tham gia vào các hoạt động không lành mạnh.

3. Tác hại nghiêm trọng:

• Với cá nhân: Gây hoang mang, mất động lực phấn đấu, dẫn đến những quyết định sai lầm trong học tập và sự nghiệp. Đặc biệt nguy hiểm với giới trẻ đang trong giai đoạn hình thành nhân sinh quan.
• Với xã hội: Nếu lan rộng, nó có thể tạo ra một thế hệ coi thường tri thức, đề cao sự may mắn hoặc thủ đoạn, làm xói mòn nền tảng giáo dục và đạo đức xã hội.

4. Cách ứng phó:

• Nâng cao tư duy phản biện (Critical Thinking): Đây là vũ khí quan trọng nhất. Cần tự đặt câu hỏi: "Luận điểm này dựa trên bằng chứng gì? Có đủ số liệu thống kê không? Có phiến diện không? Mục đích thực sự của người nói là gì?"
• Hiểu đúng về thành công: Thành công là tổng hòa của nhiều yếu tố: kiến thức, kỹ năng, thái độ, sự kiên trì, cơ hội và cả may mắn. Học tập và nghiên cứu là con đường chắc chắn nhất để trang bị cho mình năng lực cốt lõi, giúp ta sẵn sàng nắm bắt cơ hội và tạo ra may mắn cho chính mình.
• Chọn lọc nguồn thông tin: Theo dõi và lắng nghe những người có chuyên môn, có tư duy xây dựng, và đưa ra lập luận dựa trên dữ liệu và logic.
• Giáo dục và chia sẻ: Cần có sự vào cuộc của gia đình, nhà trường và các tổ chức xã hội trong việc giáo dục kỹ năng sử dụng mạng xã hội, nhận diện thông tin xấu độc, và khẳng định giá trị của lao động chân chính, học tập nghiêm túc.

Kết luận:
Những luận điệu như vậy là một dạng "virus tư tưởng" nguy hiểm. Chúng lợi dụng sự thất vọng hoặc khó khăn tạm thời trong cuộc sống để truyền bá một thông điệp tiêu cực, phá hoại nền tảng của sự phát triển. Thay vì tin vào những "lối tắt" ảo, mỗi người cần vững vàng trong lựa chọn của mình: đầu tư vào tri thức và rèn luyện bản thân vẫn là con đường bền vững và đáng tự hào nhất để đi đến thành công thực sự.
 

2. Hỏi đáp 2

TNHS

Bạn  có định  hướng  hay  hướng dẫn để  mọi người khác không trở thành nạn nhân của vấn nạn mà chúng ta vừa đề cập trên.
 

DeepSeek

Dưới đây là một số định hướng và hướng dẫn cụ thể để tự bảo vệ mình và người thân khỏi bị thao túng tâm lý trên mạng xã hội:

A. ĐỐI VỚI BẢN THÂN MỖI NGƯỜI: RÈN LUYỆN "HỆ MIỄN DỊCH TINH THẦN"

1. Trang bị Tư duy Phản biện (Critical Thinking):

• Luôn đặt câu hỏi "Vì sao?": Khi gặp một tuyên bố gây sốc hoặc quá hấp dẫn, hãy dừng lại. Hỏi: "Người này đưa ra bằng chứng gì? Nguồn gốc của thông tin đó từ đâu?"
• Tìm kiếm thông tin đa chiều: Đừng chỉ xem một kênh, một quan điểm. Hãy chủ động tìm kiếm các nguồn tin chính thống, có uy tín trong lĩnh vực đó để so sánh và đối chiếu.
• Cảnh giác với "Lỗi ngụy biện" phổ biến:
  • Lý lẽ dựa trên cảm xúc (Appeal to emotion): Dùng giọng điệu kích động, bi ai, phẫn nộ để thay thế cho lập luận logic.
  • Lý lẽ cá nhân (Ad hominem): Tấn công vào con người (trình độ, ngoại hình, quá khứ) thay vì bác bỏ lập luận của họ.
  • Lý lẽ từ nghịch lý (False dilemma): Ép bạn chỉ được chọn A hoặc B (ví dụ: "Hoặc theo tôi, hoặc bạn là kẻ ngu ngốc"), trong khi thực tế có nhiều lựa chọn khác.
  • Sử dụng ngoại lệ làm quy luật (Hasty generalization): Dùng một vài ví dụ cá biệt để kết luận cho tất cả (như ví dụ "học dốt làm sếp").

2. Hiểu về Cơ chế Thao túng và Thuật toán:

• Nhận diện "câu view": Tiêu đề giật gân, hình ảnh gợi cảm xúc mạnh, lời nói khẳng định tuyệt đối ("Tuyệt đối đúng", "100% sẽ thành công") thường là dấu hiệu câu view.
• Hiểu "bong bóng lọc" (Filter Bubble): Thuật toán mạng xã hội có xu hướng chỉ cho bạn thấy nội dung bạn đồng ý hoặc đã tương tác. Hãy chủ động tìm kiếm và theo dõi những người có quan điểm khác biệt một cách xây dựng để mở rộng tầm nhìn.

3. Kiểm soát cảm xúc và phản ứng:

• Đừng phản ứng ngay lập tức: Khi một nội dung khiến bạn tức giận, phấn khích quá mức, hãy hít thở sâu. Cảm xúc mạnh là công cụ chính mà người thao túng sử dụng để làm tê liệt tư duy của bạn.
• "Ngủ một đêm" trước khi chia sẻ hoặc hành động: Để cảm xúc lắng xuống, bạn sẽ có cái nhìn tỉnh táo hơn.

B. ĐỊNH HƯỚNG HÀNH ĐỘNG CỤ THỂ:

1. Quy tắc "3 KHÔNG" trước một nội dung đáng ngờ:

• KHÔNG chia sẻ ngay lập tức.
• KHÔNG bình luận với cảm xúc tiêu cực.
• KHÔNG tin tưởng tuyệt đối nếu chưa kiểm chứng.

2. Quy tắc "3 KIỂM TRA" khi nghi ngờ:

• KIỂM TRA nguồn tin: Tài khoản đó là ai? Có chuyên môn không? Có lịch sử đăng tin sai sự thật không?
• KIỂM TRA bằng chứng: Họ dẫn số liệu từ đâu? Có thể kiểm chứng qua các báo cáo chính thức không?
• KIỂM TRA góc nhìn khác: Chủ đề này được các chuyên gia, báo chí uy tín nói thế nào?

3. Xây dựng "Chế độ ăn thông tin" lành mạnh:

• Theo dõi có chọn lọc: Ưu tiên theo dõi các chuyên gia, nhà khoa học, kênh giáo dục, báo chí chính thống.
• Đa dạng hóa nguồn tiếp nhận: Đừng chỉ dùng mạng xã hội. Hãy đọc sách, nghe podcast chất lượng, tham gia các khóa học trực tuyến từ các tổ chức uy tín.
• Ưu tiên nội dung xây dựng: Tìm kiếm nội dung dạy bạn cách tư duy (kỹ năng, phương pháp) thay vì chỉ nói cho bạn nên nghĩ gì (áp đặt ý kiến).

C. ĐỐI VỚI CỘNG ĐỒNG VÀ GIA ĐÌNH:

1. Giáo dục từ sớm:

• Phụ huynh và nhà trường cần đưa kỹ năng đọc hiểu và phản biện thông tin số (Digital Literacy) vào giáo dục cho trẻ em và thanh thiếu niên.

2. Chia sẻ một cách ôn hòa và xây dựng:

• Khi thấy người thân, bạn bè chia sẻ thông tin sai lệch, hãy nhẹ nhàng gửi cho họ các nguồn tin chính xác, thay vì chỉ trích trực tiếp. Giải thích về các thủ thuật ngụy biện một cách dễ hiểu.

3. Báo cáo nội dung độc hại:

• Sử dụng tính năng báo cáo (report) trên các nền tảng mạng xã hội đối với những nội dung rõ ràng là thao túng, lừa đảo, hoặc lan truyền thù hận.

Tóm lại, chìa khóa quan trọng nhất là:
Thay đổi thái độ tiếp nhận thông tin từ THỤ ĐỘNG (tiếp nhận mọi thứ hiển thị) sang CHỦ ĐỘNG (đặt câu hỏi, tìm kiếm, kiểm chứng).

Hãy xem mạng xã hội như một khu chợ thông tin. Bạn là người mua sắm thông minh, cần biết phân biệt hàng thật - hàng giả, hàng chất lượng - hàng kém chất lượng, thay vì cứ thấy quảng cáo hay là mua. Khi mỗi cá nhân trở thành một "nhà kiểm chứng" nghiệp dư có ý thức, chúng ta sẽ tạo ra một môi trường mạng lành mạnh hơn, và những kẻ thao túng sẽ dần mất đi đất diễn.

3. Hỏi đáp 3

TNHS

Tiếp tục chủ đề nêu trên. Vẫn có thể cho rằng không hẳn nhận định nào đó là từ ý đồ xấu, rằng người nói có dụng ý ngụy biện, “lùa gà”, thao túng. Vậy hãy cho lời khuyên hay hướng dẫn để đánh giá độ tin cậy của 1 nhận định nào đó nói chung.
 

DeepSeek

Rất đúng! Không phải tất cả nhận định trái chiều hay gây tranh cãi đều xuất phát từ ý đồ xấu. Nhiều khi người nói chỉ đơn giản là thiếu thông tin, có góc nhìn hạn chế, hoặc diễn đạt chưa tốt.

Vì vậy, kỹ năng cốt lõi không phải là "truy tìm ý đồ xấu" mà là "đánh giá độ tin cậy khách quan của nhận định". Dưới đây là một khung đánh giá có hệ thống bạn có thể áp dụng cho bất kỳ thông tin nào.

HƯỚNG DẪN ĐÁNH GIÁ ĐỘ TIN CẬY CỦA MỘT NHẬN ĐỊNH

Hãy tự hỏi 5 nhóm câu hỏi sau, như một bộ lọc thông tin:

1. NHÓM CÂU HỎI VỀ NGUỒN GỐC (Nguồn tin là ai?)

• Tác giả/Người phát ngôn: Họ là ai? Có chuyên môn, kinh nghiệm hoặc bằng cấp liên quan trực tiếp đến vấn đề đang nói không? (Một bác sĩ nói về y học sẽ đáng tin hơn một diễn viên về cùng chủ đề đó).
• Động cơ có thể có: Họ có lợi ích tài chính, danh tiếng hoặc ý thức hệ nào gắn với nhận định này không? (Ví dụ: người bán sản phẩm "giảm cân thần tốc" sẽ có động cơ để nói xấu các phương pháp khoa học truyền thống).
• Danh tiếng của nguồn: Nguồn tin này (kênh YouTube, trang web, tổ chức) có tiền sử đưa tin chính xác không, hay thường xuyên lan truyền tin giả?

2. NHÓM CÂU HỎI VỀ NỘI DUNG (Nhận định đó nói gì?)

• Có dẫn nguồn cụ thể không? Nhận định có trích dẫn nghiên cứu, số liệu từ tổ chức uy tín (cơ quan nhà nước, trường đại học, tạp chí khoa học) không? Bạn có thể truy ngược lại nguồn đó để kiểm tra không?
• Ngôn ngữ sử dụng: Ngôn ngữ có cân bằng, khách quan hay cực đoan, đầy cảm xúc (tuyệt đối hóa: "luôn luôn", "không bao giờ", "tất cả"; hoặc kích động: "hãy tỉnh ngộ đi!", "sự thật động trời!")?
• Logic có vững vàng? Nhận định có mắc các lỗi ngụy biện cơ bản (như đã liệt kê ở trên: dùng ngoại lệ, tấn công cá nhân, tạo ra lựa chọn sai) không?

3. NHÓM CÂU HỎI VỀ BẰNG CHỨNG (Bằng chứng hỗ trợ là gì?)

• Bằng chứng có thể kiểm chứng độc lập không? Hay chỉ là "tôi nghe nói", "ai cũng biết", "cảm giác của tôi là"?
• Bằng chứng có đầy đủ ngữ cảnh không? Ví dụ, một con số thống kê có thể đúng, nhưng nếu bị tách khỏi bối cảnh thời gian, không gian, nhóm đối tượng thì sẽ dẫn đến hiểu sai (ví dụ: "Lương kỹ sư ra trường 10 triệu" - nhưng không nói là ở đâu, kinh nghiệm bao lâu, lĩnh vực gì).
• Bằng chứng có bị "anh em họ hàng" không? (Ví dụ: dẫn một "nghiên cứu" từ một viện có tên nghe rất khoa học, nhưng thực chất là tổ chức được tài trợ bởi một công ty có lợi ích liên quan).

4. NHÓM CÂU HỎI VỀ SỰ ĐỒNG THUẬN (Cộng đồng chuyên môn nghĩ gì?)

• Đây có phải là quan điểm cá nhân hay sự đồng thuận? Một nhận định đi ngược lại với sự đồng thuận của phần lớn các chuyên gia trong lĩnh vực đó cần được xem xét rất thận trọng. Người đưa ra nó phải có bằng chứng đặc biệt mạnh mẽ và mới để bác bỏ kiến thức hiện tại.
• Có sự phản biện từ các chuyên gia khác không? Hãy tìm kiếm các bài phân tích, phản biện từ những người có uy tín về cùng chủ đề này.

5. NHÓM CÂU HỎI VỀ PHƯƠNG PHÁP (Nhận định được hình thành như thế nào?)

• Phương pháp tiếp cận có khoa học không? Nhận định dựa trên trải nghiệm cá nhân (giai thoại - anecdote) hay dựa trên nghiên cứu có hệ thống (khảo sát, thí nghiệm đối chứng, phân tích dữ liệu)? Trải nghiệm cá nhân có giá trị tham khảo, nhưng không đủ để khái quát thành chân lý cho tất cả.
• Có thừa nhận giới hạn không? Một nguồn tin đáng tin cậy thường thừa nhận những điểm còn hạn chế, chưa rõ ràng trong nhận định của họ, thay vì khẳng định chắc nịch 100%.

LỜI KHUYÊN THỰC HÀNH ĐƠN GIẢN: Hãy làm "Trọng tài tư duy"

Khi đọc/xem một nhận định, hãy tưởng tượng bạn là một trọng tài. Hai "võ sĩ" trong trận đấu là:

1. "Võ sĩ" Ủng hộ: Những lý lẽ, bằng chứng mà bài đăng/tác giả đưa ra.
2. "Võ sĩ" Phản biện: Những câu hỏi, góc nhìn đối lập mà bạn cần tự đặt ra hoặc đi tìm.

Nhiệm vụ của bạn (trọng tài) là:

• Xem xét kỹ thuật của cả hai: Đánh giá bằng chứng, logic của mỗi bên.
• Không thiên vị: Đừng để cảm xúc (yêu thích người nói hay đồng tình với quan điểm) khiến bạn bỏ qua những lỗ hổng trong lập luận.
• Ra phán quyết dựa trên "trọng số bằng chứng": Bên nào có bằng chứng rõ ràng, có thể kiểm chứng, logic chặt chẽ hơn thì có "trọng số" tin cậy cao hơn.

Kết luận:
Thay vì dán nhãn "xấu/tốt" hay "đúng/sai" ngay lập tức, hãy tạm dừng và áp dụng khung đánh giá này. Bạn không cần phải là chuyên gia để làm điều đó. Chỉ cần thói quen đặt câu hỏi và tìm kiếm thêm thông tin một cách có phương pháp, bạn đã có thể tự bảo vệ mình khỏi việc bị dẫn dắt—dù là vô tình hay cố ý—và đưa ra những đánh giá, quyết định sáng suốt hơn cho bản thân.